قەدەغەكردنی بەشونەدانەوەی بێوەژن
بەروار: 2010/05/23سەردارن: 2958نوسەر: كتێبی (ژن ومێردی ئیسلامی به‌خته‌وه‌ر)

خـوای گـەورە دەفەرموێ: {وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْاْ بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ذَلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَأَطْهَرُ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ } البقرة:232.
واتە: گەر ئافرەتتان تەڵاق داو پاش بەسەر چونی ماوەی (عدة)ی كە سێ مانگ و دە ڕۆژە، گەر مێردی ئەو ئافرەتە تەڵاق دراوە ویستی مارەی بكاتەوەو بەڕەزامەندی هەردوكیان بێ‌و لەسەر ئەساسی چاكە بێ ئەوا قەدەغەی ئەو ئافرەتە مەكەن و مەبنە بەربەست لە ڕێگای دا، یان گەر مێردەكەیشی مارەی نەكردەوەو یەكێكی تر ویستی مارەی بكاتەوە ئێوە مەبنە ڕێگر لەبەر دەمیانا. ئەوەش ئامۆژگارییە بۆ ئەو كەسەی كە لە ئێوە باوەڕی بەخواو ڕۆژی دوایی هەیە. ئەم مارەكردنەوەش بەسودترو پاكترو بەدەست هێنەری بەرەكەتە، هەروەها بۆ پاكی سومعەی ئافرەتەكەش باشترە تا خەڵك گومانی خراپی پێ نەبەن و، خوای گەورە باشتر دەزانێ‌و ئێوە نازانن كە چ شتێك بە سودترو قازانجترە بۆ مسوڵمانان.
حەسەن دەگێڕێتەوەو دەڵێ: ((موعقەلی كوڕی یەسار خوشكەكەی دا بەشو بە پیاوێكی مسوڵمان، ماوەیەك لەلای مایەوەو پاشان یەك تەڵاقی دا. كاتێك (عدة)ی ئافرەتەكە تەواو بو. ویستی بیگەڕێنێتەوە ژێر نیكاحی خۆی، ئەوە بو داوای كردەوەو ژنەكەی ڕازی بو بگەڕێتەوە لای، داوای لە موعقەل كرد بەڵام موعقەل لێی توڕە بو، گوتی: من ڕێزم گرتی خوشكی خۆمم دا پێت: كەچی تۆ تەڵاقت دا، نابەخوا ناگەڕێتەوە لات. حەسەن دەڵێ: بەڕاستی خوای گەورە زۆر چاك دەزانێ كە پیاو چەندە پێویستی بە ئافرەت هەیەو هەروەها ژنیش بە هەمان شێوە پێویستی بە مێردەكەیەتی، لەبەر ئەوە خوای گەورە ئەم ئایەتەی ناردە خوارەوە [وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ...]، كاتێك موعقەل گوێی لە ئایەتەكە بو یەكسەر گوتی: گوێڕایەڵ و فەرمانبەری خوام! جا بانگی مێردی خوشكەكەی كرد و گوتی: خوشكەكەمت دەدەمەوە تا شوت پێ بكاتەوەو ڕێزیشت دەگرم)).(رواه البخاري والترمذي وأبوداود. )
پاش گێڕانەوەی ئەم ڕوداوە ترمژی دەڵێ: لەم فەرمودەیەدا بەدەردەكەوێ‌و بەڵگەیە لەسەر دروست نەبونی مارەیی بەبێ (وەلی)، چونكە گەر خوشكی موعقەل كە بێوەژن بو، ئەمر بەدەست خۆی با، ئەوا پێویستی بەوە نەدەكرد موعقەل بەشوی بدابوایە. لەبەر ئەوە ئایەتەكە بە (وەلی ئەمرەكان)ی ڕاگەیاندو فەرموی [فَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ ]. واتە: لە شوكردنەوەدا قەدەغەیان مەكەن و مەبنە بەربەستیان.
شەریعەتی ئیسلام چاوەدێریو رەچاوی بارودۆخی ئافرەت و ڕێزی ئارەزوەكەی گرتوە.. ڕێزی ویست و ئیرادەی گرتوە. ئەو كەسەی وەلی ئافرەتەكەیە لەسەری حەرام كراوە كاتێك پیاوێك دێت بۆ داخوازی ئافرەتەكە، بەشودانەكەی دوا بخات، چونكە بێ بەش كردنی ئافرەتەكە لە بەشو دانەوەیدا تاوان و خراپەو كارێكە پێویستە خۆی لێ بپارێزرێ. ڕون و دیاریشە كە ئافرەت خاوەن غەریزەی جنسیە، ئەم ئاەزوەش دەبێ بە حەڵاڵی تێر بكرێ، سەركوت كردنی ئارەزوش كاردەكاتە سەر تەندروستی ئافرەتەكەو زیان بە سۆزو عاتیفەو عەقڵ و مێشكی ئافرەتەكە دەگەیەنێ. لە ڕێگای شوكردنەوەش نەبێ لەم زیان و مەترسیانە پارێزراو نابێ، لەبەر ئەوە دەبێ هەمو هۆیەكانی شوكردنی بۆ ئاسان و مەیسەر بكرێ‌و پێویستیشە ئارەزو و حەزەكانی چاوەدێر بكەین. گەر ئافرەتەكە مەیلی لەسەر پیاوێك نەبو بەشوی نەدەین، چونكە ژیانی ژن و مێردایەتی گەر خۆشەویستیو بەزەیی تیا نەبو ئەوا ئەو ژیانە هیچ نرخ و بایەخێكی نییە، چونكە ئەوكاتە ئەو ژیانە دەبێتە دەروازەیەكی خراپەو، هۆیەك لە هۆیەكانی دڵەڕاوكێ‌ و شڵەژان، و دەبێتە مایەی توڕەیی و سوكایەتی. ئەوەی پێویستە لە ژن و مێردایەتی بێتە دی بریتییە لە دڵنەوایی و سۆز و خۆشەویستی، بەڵام بەهۆی ئەوەوە دەبێتە لێك دوركەوتنەوەو دڵڕەقی و ئاشوب، ئەوكاتەش ژن كە هیچ دەرفەتێك نادۆزێتەوە بۆ دەربازبون لەو مێردەی كە خۆشی ناوێ‌، هەتا دەیقۆزێتەوە، جا بە حەڵاڵی بێ‌ یان بە حەرامی، ئا بەم جۆرە دەگەڕێ‌ و زۆر هەوڵ دەدات بۆ ئەو شتەی كە مەبەستیەتی و ڕێگای جیابونەوەی بۆ دەسازێنێ‌، ژن و مێردیش لەدوای ئەم پەیوەندییە لێك هەڵوەشاوەیە، جگە لە خراپەو سەرەنجام خراپی و برینداركردنی هەستی ژنەكەی و سومعەی ژنەكەی هیچیتر ناچننەوە، هەلی گونجاو و باش لەدەست دەدات، كە دەبێتە مایەی دروست بونی گرێ‌ی نەفسی لەلایەن ژنەكەوەو بە درێژایی ژیانی كاری تێ‌دەكات.