ئاواتی مردووەكان
بەروار: 2010/08/30سەردارن: 3874نوسەر: هاوار عبدالله:پێداچونەوەی:مامۆستا عدنان بارام

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله وحدة ، و الصلاة والسلام على من لا نبي بعده.و بعد :
لە ژیانی دونیا كاتێك شتێكمان لەدەست ئەچێ‌ ئاواتی گەڕانەوەی ئەكەین ، كە ڕەنگە لە دەست چونی ئەو شتە خێری تیا بوبێت بۆمان بەڵام ئێمە بە خۆمان نازانین ، یان زۆرجار لە تاقیكردنەوەیك سەركەوتوو نابین ئاواتی گەڕانەوەی كات ئەكەین لە كاتێكدا دڵنیاین دەرفەتی تر لە پێشمانە ، هەركەسەو لە دونیا ئاواتی شتێك ئەكا كاتێكێش ئاواتەكەی بەدی نایەت ئەگەر موسڵمان بێ‌ ئەوا دڵتەنگ نابێ‌ چونكە دەزانێ‌ كەوا خوای پەروەردگار ئەفەرموێ‌ :[ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَيْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ ] ( البقرة : 216 ) واتە : ڕەنگە حەزتان لە شتێك بێ‌ و پێتان خۆش بێت كەچی شەڕ و خراپ بێت و ئاكامەكەی باش نەبێت بۆتان ، بێگومان خوا خۆی دەزانێ‌ چ شتێك چاكە و چ شتێك خراپە بەڵام ئێوە نازانن .
بەڵام ئاخۆ ئەو كاتانەی كە ئاواتی شتێك ئەخوازین و دڵنیاین لەوەی كە خێری تیایە بۆمان و لەگەڵ ئەوەشدا دڵنیان لەوەی بەدی نایەت ، دەرفەتی دوبارە بوونەوەیشی نیە ، دڵنایش بین لەوەی بەدی نەهاتنی ئەو ئاواتە واتە بەدبەختی و ئازار چەشتن ، ئاخۆ حاڵمان چۆن بێت ؟؟ بڵێی ئەم جۆرە شتە ڕوو بدات ؟ بەڵێ‌ ، لەناو قەبر ، ئەو كاتەی لە ژیانی دونیا بە سەركەشی پیاسە دەكەین و كەمترین نرخ بۆ ئەو فەرمانانەی پەروەردگار دانانێین كە فەرزی كردوە لە سەرمان ، لەم كاتەدا كە مردن یەخەمان پێدەگرێ‌ ئەوكات دەزانین كە چەن كەمتەرخەم بوین لە جێبەجێ‌ كردنی فەرمانەكانی پەروەردگار ، باشە مردوو دەبێ‌ ئاواتی چی بخوازێ‌ ؟ سەردان كردنی برادەرەكانی سەرجادە ؟ یان ئەنجامدانی موكالەمەیەكی تەلیفۆنی ؟ یان ناردنی نامەیەكی خۆشەویستی ؟ یان كێشانی جگەرەیەك ؟ یان ... هتد .
یەكەمین شتێك لەو ساتە وەختە ئاواتی بۆ بخوازین یەكەمین شتە كە لە دونیا یان هیچ نرخێكمان بۆی دانەناوە و جێبەجێمان نەكردوە یان هەر لەكۆڵمان كردوەتە ، ئەوەیش نوێژ كردنە . مردوو ئاوات ئەخوازێ‌ بگەڕێتەوە بۆ ژیانی دونیا بۆ ئەنجامدانی دوو ڕكات نوێژ هەروەكو أبو هریرە فەرمویەتی : ((أن رسول الله صلى الله عليه وسلم مر بقبرٍ فقال: من صاحب هذا القبر ؟ فقالوا: فلان، فقال: (ركعتان أحب إلى هذا من بقية دنياكم ، وفي رواية : ركعتان خفيفتان مما تحقرون وتنفلون، يزيدها هذا في عمله، أحب إليه من بقية دنياكم)) . صحيخ الترغيب و الترهيب : 391.
بۆیە دەبینین یەكێك لەو ئاواتانەی دەیخوازێ‌ گەڕانەوەیە بۆ دونیا بۆ ئەنجامدانی دوو ڕكات نوێژ بە مەبەستی زیاد كردنی چاكەكانی چونكە ئەوكاتە دڵنیایە چ ئاكامێك چاوەڕوانیەتی ، ئەمە لەكاتێكدا لە ژیانی دونیادا دەیتوانی ڕۆژانە چەندین ڕكات نوێژ بكات بە فەرز و سوننەتەوە بە شەو نوێژ و نوێژی چێشتەنگاوەوە ، دەیتوانی ئەم ئاواتە مەحاڵەی ئێستای لە دونیادا بێ‌ تكلیف و بێ‌ پارە بەدی بهێنێت ، چونكە بەدی هێنانی ئاواتی دوو ڕكات نوێژ لە دونیادا لە دەستی خۆمانە و كەس ناتوانێ‌ ڕێگریمان لێبكات ، بەم شێوەیە زۆرێكمان ئەو ئاواتە ئاسانەی دونیا لە دوای مردن لەسەر خۆی قورسی ئەكاو ئەبێتە ئاواتێكی مەحاڵ . بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە بۆچی مردوو ئەو ئاواتە ئەخوازێ‌ ؟ چونكە ئەو كاتە قەدری نوێژ و پلەی باڵای نوێژ ئەزانێ‌ ، ئەوكات پەشیمانی ئەكێشێ‌ لەو كاتانەی لەدەستی داوە لە نوێژ نەكردن و دوركەوتنەوە لە مزگەوت ، ئەوكاتە دەزانێ‌ هەمو ئەو ساتانەی لە گەمە و گاڵتە و قسەی بێسەرو بەر بەسەری بردوە هیچ سودێكیان بۆی نیە لەوەی نەبێ‌ سزاكەی سەخت تر ئەكەن ، ئەوەتا پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم ئاواتی ئەو مردوە بۆ هاوەڵانی ئەگێرێتەوە كە چەن بە ئاواتە بۆ ساتێكی كەمیش بێ‌ دەرفەتی بدەن بگەڕێتەوە ژیانی دونیاو دوو ڕكات نوێژ بكات و تام و چێژی سوژدە بردن بكات ، هیچی ناوێ‌ لە دونیا تەنها ئەنجامدانی دوو ڕكات نوێژ ( سبحان الله ) ئا لەو كاتەدا بۆی ئاشكرا ئەبێ‌ كە دوو ڕكات نوێژ بۆی باشترە لە هەموو دونیا و ئەوەی تیایدایە ، چی لە دونیا بكات لە كاتێكدا زۆربەی كاتەكانی لە سەرپێچی كردنی پەروەردگار بەسەری بردبێ‌ ؟ دڵنیا دەبێ‌ لەو وتەیەی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم كە فەرموویەتی : (( يتبع الميت ثلاثة فيرجع اثنان ويبقى معه واحد يتبعه أهله وماله وعمله فيرجع أهله وماله ويبقى عمله)) ( متفق عليه ) .واتە : مرۆڤ كە مرد سێ‌ شت بەدوایدا تا گورستان ئەڕۆن ، دوانیان لەقەبرەكەی بەجێی ئەهێڵن و ئەگەرێنەوە كە مناڵ و دۆست و ماڵ و سامانەكەیەتی ، یەكێكیان لای ئەمێنێتەوە ئەوەیش كردەوەكانی ژیانی دونیایەتی .
لەو كاتەدا ڕاستی ئەو ئایەتەی بۆ ئاشكرا ئەبێ‌ كە پەروەردگار دەفەرموێت:[ يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ * إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ ] ( الشعراء : 88 ـ 89 )، واتە : ئەو ڕۆژەی كە نەماڵ و سامان سودی هەیە و نە مناڵ و كوڕان بەكەڵك دێن مەگەر كەسێك بەدڵێكی ساغەوە بێتە حزوری خوا .
بۆیە ئاواتە خوازە دەرفەتی بدەن دوو ڕكات نوێژ بكات ، بەڵام حەق وایە لەخۆی بپرسێ‌ ئاخۆ لە دونیادا خوای پەروەردگار مێشكی پێ‌ بەخشیبو بۆ ئەوەی خۆی لەم حاڵە دەرباز بكات و بیر لەم ساتە وەختە بكاتەوە ؟ یان بۆ ئەوەی لە شتی خراپ و دوركەوتنەوە لە نوێژ بەكاری بهێنێت ؟ ئایە كێ‌ ڕێگر بوو لە نوێژ نەكردنی ؟ هاوڕێكانی یان شەیتان یان خۆشیەكانی دونیا ؟
من دەڵێم هیچ كامیان ! چونكە ئەم خۆی توند باوەشی بەواندا كردبوو لە كاتێكدا دەیتوانی دەرگاكەی بەڕویاندا دابخات و نەهێڵێ‌ بێنە ناو ژیانیەوە .
بەڕاستی مرۆڤ بونەوەرێكی سەیرە دەزانێ‌ لە دونیادا پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرموویەتی (( أول ما يحاسب به العبد يوم القيامة الصلاة فإن صلحت صلح سائر عمله وإن فسدت فسد سائر عمله)) صححه الألباني في صحيح الجامع الصغير برقم : 2573 . واتە : یەكەم شتێك لە ڕۆژی دواییدا لێپرسینەوەی بەندەی موسڵمانی لە سەر بكرێت نوێژە ، جا ئەگەر نوێژەكانی باش بوو ، ئەوا پەرستشەكانی تری باش دەبێت ، وە ئەگەر نوێژەكانی خراپ بوون ، ئەوا پەرستشەكانی تریشی خراپ دەبن
لەگەڵ ئەوەشدا بەدی هاتنی ئەو ئاواتە ئاسانە ئەخاتە دوای مردن و ئەیكاتە ئاواتێكی هەرگیز بەدی نەهاتوو . موسڵمانی بەڕێز زۆرێكمان ژیانی دونیای بەجێ‌ هێشت و ئێستا ئەو ئاواتە ئەخوازێ‌ و دڵنیایشە لەوەی كە هەرگیز بەدی نایەت چونكە دەیتوانی لە ژیانی دونیا بەدی بهێنێت ، لەپاش ئەوەی ئەو هەموو دەرفەتەی پێدرا كەچی هەر خۆی سور بوو لەسەر ئەوەی ئاواتەكەی بكاتە ئاواتێكی بەدی نەهاتوو . من و تۆیش نازانین كەی مردن یەخەمان پێدەگرێ‌ دەسا با من و تۆش هەوڵ بدەین لە دونیادا پێش مردنمان ئەو ئاواتەمان بەدی بهێنین ، نوێژەكانمان بە ڕێك و پێكی و بە جوانی و لەكاتی خۆی ئەنجام بدەین. چونكە ئەگەر لە نوێژ گەران نەبین ئەوا وەك ئەوانەمان بەسەر دێت پەروەردگار لە بارەیانەوە ئەفەرموێت :[ حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَكْتُ]. واتە : خوا نەناسان هەر درێژە بەكاری خراپە و بێ بڕوایی خۆیان ئەدەن تا كاتێ‌ مردن یەخەی یەكە بە یەكەیان دەگرێ‌ و ئەحواڵی ئاخیرەتی بۆ ئاشكرا ئەبێ‌ ئەوكات ئەڵێ‌ پەروەردگارم بمگێرەوە بۆ دونیا بەڵكو ئەوكارە چاكەی كاتی خۆی لەدەستم چوو ئێستە بیكەم . بەڵام لە وەڵامدا پێیان ئەڵێن :[ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ] ( المؤمنون : 99 ـ 100) واتە : نەخێر هەرگیز ئەو داخوازیە جێبەجێ‌ نابێت ئەویش هەر ئەو قسەیە یەو ئەو بەناچاری دەیكات وە تا ڕۆژێ‌ زیندو دەكرێنەوە بەربەستێكی زۆر گەورەیان لەپێشدایە و ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ دونیا ، واتە : هەرگیز ناگەڕێنەوە و هەر لە سزایشدا ئەبن .
ئەمە وەڵامە بۆ ئەو كەسانەی كە لە دونیادا سەرپێچی پەروەردگاریان ئەكەن و كەم تەرخەمی لەنوێژەكانیان ئەكەن ، جا بەر لەوەی بگەیتە ئەو ڕۆژەی تەوبەی تیا قبوڵ نەكرێ‌ بگەڕێوە و تەوبە بكە . وە ناشبێ‌ ئەوانەی كە نوێژ ئەكەن بە دوو ڕكات نوێژ لە خۆیان بایی بن چونكە لە ژیانی دونیا مژدەی ئەوە بەكەسمان نەدراوە كە نوێژەكانی لێ وەرگیراوە . ئەو ئاواتە بەدی نەهاتوەش تەنها بۆ ئەوانە نیە كە نوێژ ناكەن بەڵكو ئەوانەش دەگرێتەوە كە نوێژ ئەكەن بەڵام بە كەم و كوڕیەكی زۆرەوە كە وەكو نەكردنی وایە چونكە پەروەردگار ئەفەرموێت:[ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ] ( المؤمنون :1 ـ 2 ) . واتە : بەڕاستی خەڵكانی خاوەن باوەڕ سەركەوتو و سەرفراز و ڕزگارن ، چونكە خاوەنی ئەم سیفەتە بەرزانەن كە پەروەردگار لەبارەیانەوە ئەفەرموێ‌ : ئەوانەن كە لە نوێژەكانیاندا خۆ شكێن و ملكەچن و هەردەم بە ترسەوە نوێژ ئەكەن و بەرامبەر بەخوا ئەهلی شەرمن
هەروەها پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمویەتی :((الصلاة ثلاثة أثلاث الطهور ثلث والركوع ثلث والسجود ثلث فمن أداها بحقها قبلت منه وقبل منه سائر عمله ومن ردت عليه صلاته رد عليه سائر عمله)) السلسلة الصحيحة : 2537
دەسا با هەموومان بەو شێوەیە نوێژ بۆ خوای پەروەردگار بكەین كە پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم ئاگەداری كردوینەتەوە وەك فەرمویەتی : ((صلوا كما رايتمونى اصلي)). متفق عليه، واتە : بەم شێوەیە نوێژ بكەن وەك چۆن من دەبینن نوێژ دەكەم .
وە بەو شێوەیە خوا بپەرستین كە پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم ئاگەداری كردوینەتەوە وەك فەرمویەتی: ((صل صلاة مودع كأنك تراه فإن كنت لا تراه فإنه يراك)) . السلسلة الصحيحة : 1914، واتە : نوێژیك بكە وەكو نوێژی ماڵئاوایی كارێك وابێت ، هەروەكو خوای پەرەردگار ببینیت ، چونكە ئەگەر تۆ خوای پەرەردگار نەبینیت ، ئەوا ئەو تۆ دبینێت .
وە بەم قسەیەی زانای پایە بەرز ( ابن القیم ) كۆتایی بە باسەكەمان دێنم كە ئەفەرموێ‌ :(للعبد بين يدى الله عز وجل موقفان موقف بين يديه سبحانه وتعالى في الصلاة وموقف بين يديه يوم القيامة يوم لقائه فمن قام بحق الموقف الأول هون عليه الموقف الأخر ومن استهان بهذا الموقف ولم يوفه حقه شدد عليه ذلك الموقف).
وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ