چیرۆكهكانى پێغهمبهرى خوا (صلى الله علیه وسلم)
و پهندو ئامۆژگارى وهرگرتن لێیان
چیرۆكى یانزهیهم:
[عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ (رضي الله عنه) قَالَ: قَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وسلم) « كَانَ رَجُلٌ فِى بَنِى إِسْرَائِيلَ، يُقَالُ لَهُ جُرَيْجٌ، وَكَانَ جُرَيْجٌ رَجُلاً عَابِدًا فَاتَّخَذَ صَوْمَعَةً فَكَانَ فِيهَا فَأَتَتْهُ أُمُّهُ وَهُوَ يُصَلِّى فَقَالَتْ يَا جُرَيْجُ، فَقَالَ: يَا رَبِّ أُمِّى وَصَلاَتِى، فَأَقْبَلَ عَلَى صَلاَتِهِ فَانْصَرَفَتْ، فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ أَتَتْهُ وَهُوَ يُصَلِّى فَقَالَتْ: يَا جُرَيْجُ فَقَالَ يَا رَبِّ أُمِّى وَصَلاَتِى فَأَقْبَلَ عَلَى صَلاَتِهِ فَانْصَرَفَتْ فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ أَتَتْهُ وَهُوَ يُصَلِّى فَقَالَتْ: يَا جُرَيْجُ، فَقَالَ: أَىْ رَبِّ أُمِّى وَصَلاَتِى، فَأَقْبَلَ عَلَى صَلاَتِهِ فَقَالَتِ اللَّهُمَّ لاَ تُمِتْهُ حَتَّى يَنْظُرَ إِلَى وُجُوهِ الْمُومِسَاتِ، فَتَذَاكَرَ بَنُو إِسْرَائِيلَ جُرَيْجًا وَعِبَادَتَهُ وَكَانَتِ امْرَأَةٌ بَغِىٌّ يُتَمَثَّلُ بِحُسْنِهَا فَقَالَتْ إِنْ شِئْتُمْ لأَفْتِنَنَّهُ لَكُمْ قَالَ: فَتَعَرَّضَتْ لَهُ فَلَمْ يَلْتَفِتْ إِلَيْهَا فَأَتَتْ رَاعِيًا كَانَ يَأْوِى إِلَى صَوْمَعَتِهِ فَأَمْكَنَتْهُ مِنْ نَفْسِهَا فَوَقَعَ عَلَيْهَا فَحَمَلَتْ فَلَمَّا وَلَدَتْ قَالَتْ هُوَ مِنْ جُرَيْجٍ، فَأَتَوْهُ فَاسْتَنْزَلُوهُ وَهَدَمُوا صَوْمَعَتَهُ وَجَعَلُوا يَضْرِبُونَهُ فَقَالَ مَا شَأْنُكُمْ؟ قَالُوا زَنَيْتَ بِهَذِهِ الْبَغِىِّ فَوَلَدَتْ مِنْكَ فَقَالَ: أَيْنَ الصَّبِىُّ؟ فَجَاءُوا بِهِ فَقَالَ: دَعُونِى حَتَّى أُصَلِّىَ فَصَلَّى فَلَمَّا انْصَرَفَ أَتَى الصَّبِىَّ فَطَعَنَ فِى بَطْنِهِ وَقَالَ يَا غُلاَمُ مَنْ أَبُوكَ قَالَ فُلاَنٌ الرَّاعِى قَالَ: فَأَقْبَلُوا عَلَى جُرَيْجٍ يُقَبِّلُونَهُ وَيَتَمَسَّحُونَ بِهِ وَقَالُوا نَبْنِى لَكَ صَوْمَعَتَكَ مِنْ ذَهَبٍ قَالَ: لاَ أَعِيدُوهَا مِنْ طِينٍ كَمَا كَانَتْ فَفَعَلُوا. أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (2482)، ومُسْلِمٌ، (6455) . ]، واته: هاوهڵى خۆشهویست (أَبِى هُرَيْرَةَ َ (رضي الله عنه) دهفهرمووێت: پێغهمبهرى خوا (صلى الله علیه وسلم) فهرموویهتى: پیاوێك ههبوو له ئوممهتانى پێش ئێوه (له بهنى ئیسرائیل)، پێى دهووترا جورهیج، جورهیج پیاوێكى خواپهرست بوو، شوێنێكى بۆ خۆى دابین كردبوو (لهو شوێنهدا بهندایهتى تێدادهكرد بۆ خوا) جارێكیان جورهیج نوێژى دهكرد (نوێژى سوننهت) دایكى هات بۆلاى و پێى ووت: كوڕم جورهیج، جورهیج لهدڵى خۆیدا ووتى: پهروهردگار دایكم یان نوێژهكهم، ئینجا نوێژهكهى ههڵبژارد (واته: بهردهوام بوو لهسهر نوێژهكهى)، دایكى ڕۆیشت، بۆ بهیانى بهههمان شێوه دایكى هاتهوهو جورهیج نوێژى دهكرد، پێى ووت: كوڕم جورهیج، ئهویش ووتى: پهروهردگار دایكم یان نوێژهكهم، ئینجا نوێژهكهى ههڵبژارد (بهردهوام بوو لهسهر نوێژهكهى)، دایكى ڕۆیشت، بۆ بهیانى بهههمان شێوه دایكى هاتهوهو جورهیج نوێژى دهكرد، پێى ووت: كوڕم جورهیج، ئهویش ووتى: پهروهردگار دایكم یان نوێژهكهم، ئینجا نوێژهكهى ههڵبژارد (بهردهوام بوو لهسهر نوێژهكهى)، ئینجا دایكى ووتى: خوایه مهیمرێنه تاكو ڕووخسارى داوێن پیسان دهبینێت، بهنى ئیسرائیلیهكان كهوتنه باسكردنى جورهیج و بهندایهتیهكهى، وه ئافرهتێك بهد ڕهوشت (داوێن پیس) ههبوو كه نموونه بوو له جوانیدا، ئافرهتهكه ووتى: ئهگهر ئێوه بتانهوێ ئهوا من جورهیج لهخشته دهبهم (توشى فیتنهى دهكهم)، ئینجا ئافرهتهكه چوو بۆلاى جورهیج و (ڕێگهى پێگرت بهوهى كارى داوێن پیسى لهگهڵدا بكات)، بهڵام جورهیج گوێى پێ نهدا، ئافرهتهكهش چوو بۆلاى شوانێك كه ئهو شوانه سهردانى جورهیجى دهكرد، ئافرهتهكه لهگهڵ شوانهكهدا كارى داوێن پیسى كردو سكى پڕبوو (واته: حامیله بوو لهو شوانه)، كاتێك كهمنداڵهكهى بوو، ئافرهته داوێن پیسهكه ووتى: ئهم منداڵه له جورهیجه، ئینجا خهڵكهكه چوون بۆلاى جورهیج و ئهو شوێنهى كه جورهیج بهندایهتى تێدا دهكرد ڕووخانیان وتێكیاندا، وه دهستیان كرد بهلێدانى جورهیج، جورهیجى خواپهرست ووتى: چیتانه بۆچى وام لێدهكهن و لێم دهدهن؟ خهڵكهكهش ووتیان: تۆ لهگهڵ ئهم ئافرهته كارى داوێن پیسیت كردووهو منداڵت لێى بووه، جورهیج ووتى: كوا منداڵكه؟ خهڵكهكهش منداڵهكهیان بۆهێنا، جورهیج ووتى: وازم لێ بێنن با نوێژبكهم، پاشان نوێژى كردو كاتێك لێ بووهوه، هات بۆلاى منداڵهكهو دهستى هێنا بهسكى منداڵهكهداو ووتى: كوڕه باوكت كێیه؟ منداڵهكهش هاته زمان و ووتى: فڵانه كهسى شوان، ئینجا خهڵكهكه ڕوویان كرده جورهیج و ماچیان دهكردو دهستیان پێدا دههێناو پاشان خهڵكهكه به جورهیجیان ووت: شوێنێك جێگهیهكت بۆ دروست دهكهینهوه له ئاڵتون وزیو؟ جورهیج ووتى: نهخێر، بهڵكو وهكو خۆیم بۆ لێبكهنهوه كه لهگڵ دروست كرابوو، خهڵكهكهش شوێنهكهیان بۆ دروستكردهوه.
*چهند سوودو ئامۆژگارییهك لهم چیرۆكهدا.
(1) وهڵامدانهوهى دایك له پێشتره له نوێژى سوننهت، چونكه وهڵامدانهوهى دایك پێویست (واجب)ه، وه واجب و پێویست پێش سوننهت دهخرێت .
(2) گیرابوونى پاڕانهوهى دایك، پێغهمبهرى خوا (صلى الله علیه وسلم) فهرموویهتى:(ثَلاثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ لا شَكَّ فِيهِنَّ: وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ) صَحيِح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد وَالتِّرْمِذِيّ، وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (3031) . واته: سێ نزاو پاڕانهوه ههیه وهڵامدراوهن هیچ گومانێكى تێدانییه: وه پاڕانهوهى دایك له منداڵكهى یان بۆمنداڵهكهى
(3) ههركهسێك ڕاست بكات لهگهڵ خوادا ئهوا هیچ بهڵاو فیتنهیهك زیانى پێ ناگهێنێت.
(4) بههێزى باوهڕى جورهیج منداڵێكى تازه لهدایك بوو دێته قسه بههۆى پاڕانهوهكهى.
(5) ههركهسێك لهكاتى خۆشیدا خوا بناسێت و بهندایهتى بۆبكات، ئهوا خواى گهوره لهكاتى تهنگانهدا بهتهنگێهوه دێت .
(6) ههركهسێك كارى داوێن پیسى و بهد ڕهوشتى بكات، ئهوا سومعهو ڕێزو سهنگى نامێنێت لهناو خهڵكیدا .
(7) تاقیكردنهوهى خواى پهروهردگار بۆ بهنده صاڵحهكان، تاچهنده ئارامگرن بهرامبهر به ناڕهحهتى دونیا، ههروهك چۆن جورهیجى خواپهرست تاقیكرایهوه بهوهى كه ماڵهكهیان ڕووخانیاندو تێكیانداو دهستیان كرد بهلێدانى و قسهى ناشرین پێى.
(8) نوێژ تهنها تایبهت نهبووه بهم ئوممهتهوه، بهڵكو ئوممهتانى تریش نوێژیان لهسهر بووه، بهڵام جیاوازى ههبووه لهگهڵ نوێژى ئهم ئوممهتهدا .
(9) مرۆڤى باوهڕدار لهكاتى ناخۆشى و ئازارو پهژارهدا پهنا دهبات بۆ نوێژ، خواى پهروهردگار فهرموویهتى:{وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ } (45) سورة البقرة واته: وه پشت ببهستن بهنوێژو ئارامگرتن (بۆگهیشتن به ئامانج)، وه پێغهمبهرى خوا (صلى الله عليه وسلم) ئهگهر كارێكى ناخۆش و ناڕهحهت بهاتایهته پێش ئهوا نوێژى دهكرد ( إِذَا حَزَبَهُ أَمْرٌ صَلَّى ) حَسَن: أَخْرَجَهُ أَبُودَاوُد، وَحَسَّنَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (4703) .
(10) له دواى ناڕهحهتى ناخۆشیهك خۆشى و ئاسودهیى بهدوادا دێت .
(11) دروسته بیركردنهوه له ناو نوێژدا بۆ وهڵامى كارى بهرژهوهندى وهك چۆن : جورهیجى خواپهرست دهى ووت: پهروهردگار دایكم یان نوێژهكهم، ئینجا نوێژهكهى ههڵ ده بژاردو بهردهوام دهبوو لهسهر نوێژهكهى، وه یان كاتێك نوێژى لێ تێك دهچێت بیر لهوه بكاتهوه ئایا سوژدهى سههوو ببات یان نا، چونكه له بهرژهوهندى نوێژهكهیه .
(12) فێڵ و نهخشهو پلانى ئافرهتى داوێن پیس زۆر گهورهو مهترسى داره .
(13) خۆ بهكهم زانین و دونیانهویستى جورهیجى خوا پهرست بهوهى كه خهڵكهكه پێیان ووت: شوێنێك جێگهیهكت بۆ دروست دهكهینهوه له ئاڵتون و زیو؟ جورهیج ووتى: نهخێر، بهڵكو وهكو خۆیم بۆ لێبكهنهوه كه لهگڵ دروست كرابوو.